Ngày 12/8/2025, Bộ Ngoại giao Mỹ công bố
Báo cáo tình hình nhân quyền năm 2024 của các quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Giống như báo cáo thường niên các năm trước, tài liệu này tiếp tục đưa ra những
nhận định tiêu cực, phản ánh không đúng về tự do ngôn luận, báo chí, internet và tôn giáo ở Việt
Nam.Ngay sau khi công bố, bản báo cáo đã nhận nhiều ý kiến chỉ trích từ các
chuyên gia về tính thiên lệch và động cơ chính trị đằng sau cách chọn lọc dữ kiện.
 |
Lễ hoa đăng kĩnh mừng Phật đản tại chùa Pháp Hoa, Thành phố Hồ Chí Minh thu hút đông đảo phật tử, người dân tham dự (Ảnh: BTC) |
Theo các chuyên gia, cách thức trình bày
bản báo cáo năm nay từ Bộ Ngoại giao Mỹ có nhiều điểm bất hợp lý, như cấu trúc
bị cắt xén, bỏ qua nhiều chủ đề vốn là trọng tâm trong đánh giá quyền con người
như quyền của phụ nữ, người khuyết tật, chống tham nhũng hay quyền hội họp ôn hòa. Đồng thời, bản
báo cáo cũng vấp phải sự chỉ trích từ một số tổ chức nhân quyền lẫn giới chuyên
gia về tính thiên lệch và động cơ chính trị đằng sau cách sử dụng dữ liệu để
đánh giá, vì vậy “bản báo cáo lẫn lộn giữa sự thật, đánh tráo và tô hồng”;
“cách lựa chọn quốc gia mang màu sắc chính trị khiến công cụ giám sát truyền thống
của Quốc hội Mỹ suy giảm độ tin cậy”, v.v.
Thí dụ trong việc chọn lọc nguồn thông
tin để kiểm chứng, mặc dù đưa ra cáo buộc với một số quốc gia, trong đó có Việt
Nam, nhưng văn bản chỉ dùng cụm từ chung chung đó là “có báo cáo đáng tin cậy”
mà thiếu dẫn chứng cụ thể hoặc phớt lờ những số liệu chính thống vốn là yêu cầu
có tính bắt buộc. Bởi vậy bản báo cáo bị đặt dấu hỏi về tiêu chí, sự độc lập,
và tính khách quan.
Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng nhấn mạnh: “Báo cáo nhân quyền thường niên của Bộ Ngoại giao Mỹ, công bố ngày
12/8, chưa phản ánh được các thành tựu và bước tiến của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người. Báo cáo tiếp tục đưa ra những nhận định không
khách quan, dựa trên thông tin không chính xác, chưa được kiểm chứng về tình
hình thực tế tại Việt Nam”.
Thực tiễn đã chứng minh, 80 năm qua, kể
từ khi thành lập nước cho đến nay, Đảng, Nhà nước ta luôn nhất quán thực hiện
chính sách bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, lấy con người làm trung tâm, chủ
thể, mục tiêu và động lực của phát triển. Cụ thể Hiến pháp 2013, tại Chương II
quy định các quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, trong đó
Điều 14 khẳng định: “các quyền con người,
quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận,
tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Các điều từ 15 đến
26 quy định cụ thể quyền tự do ngôn luận, báo chí, tín ngưỡng, tôn giáo, cư
trú, đi lại, bình đẳng giới,... các nội dung này đều được luật hóa, như Luật
Báo chí 2016; Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016; Luật An ninh mạng 2018, v.v.
Những thành tựu về quyền con người ở Việt
Nam gắn liền với những cải cách thể chế, kinh tế-xã hội, và có chiều sâu: từ
xóa đói giảm nghèo, mở rộng giáo dục, y tế đến bảo đảm an sinh cho nhóm yếu thế.
Một trong những minh chứng đó là tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân đạt mức
cao và liên tục tăng: năm 2023 là 93,2%, năm 2024 là 94,1% và năm 2025 là
95,15% dân số được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, rộng khắp. Về xóa nghèo, các
báo cáo nghèo đa chiều cấp quốc gia cho thấy tỷ lệ nghèo tiếp tục xu hướng giảm:
năm 2024 tỷ lệ nghèo đa chiều chung toàn quốc là 4,06%, giảm 1,65% so với năm
2023.
Ngân hàng Thế giới (WB) mô tả Việt Nam
là câu chuyện thành công nổi bật về đổi mới, chuyển đổi và giảm nghèo, đồng thời
chỉ ra rằng chính sách của Việt Nam đã hướng đến các nhóm dễ tổn thương, phù hợp
tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Còn ở bình diện phát triển con người, bà
Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện Thường trú của Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam
ghi nhận: “Việt Nam đã duy trì vị thế là một quốc gia có sự phát triển con người
cao trong suốt những năm tháng khó khăn của đại dịch Covid-19. Phát triển con
người tiếp tục là một trọng tâm trong chiến lược phát triển của Việt Nam, và
chúng ta đã thấy những tiến bộ rất đáng kể trong vài thập kỷ qua”.
Theo báo cáo của UNDP năm 2023 chỉ số
HDI của Việt Nam đạt 0,766, xếp hạng 93/193 quốc gia và vùng lãnh thổ, thuộc
nhóm các quốc gia có mức phát triển con người cao. Từ năm 1990-2023, chỉ số HDI
của Việt Nam đã tăng 53,5%, đây là một bước tiến ngoạn mục. Những con số này
không chỉ phản ánh nỗ lực nội tại mà còn là minh chứng trong việc Việt Nam quan
tâm, bảo vệ quyền cơ bản như quyền sống, quyền được chăm sóc sức khỏe và quyền
phát triển, đặc biệt với phụ nữ, trẻ em và người khuyết tật - những lĩnh vực mà
báo cáo nhân quyền năm 2024 của Bộ Ngoại giao Mỹ đã bỏ qua, dẫn đến sự đánh giá
thiếu toàn diện.
Từ năm 2014 đến nay, Việt Nam đã hai lần
được bầu làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (nhiệm kỳ 2014 – 2016
và 2023 - 2025), điều này cho thấy sự tin cậy của cộng đồng quốc tế với Việt
Nam trong lĩnh vực nhân quyền. Đáng chú ý tại chu kỳ Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát
(UPR) lần thứ tư, phiên đối thoại tháng 5/2024 và thông qua kết quả tháng
9/2024 ghi nhận Việt Nam chấp nhận 271/320 khuyến nghị - tỷ lệ 84,7%, cao nhất
trong bốn chu kỳ, phản ánh thái độ cầu thị và tinh thần cải cách thông qua cơ
chế đa phương.
Quay trở lại với bản báo cáo gây tranh
cãi của Bộ Ngoại giao Mỹ, báo cáo không đặt Việt Nam trong bối cảnh lịch sử - văn
hóa đặc thù, nhất là khi đánh giá các quyền vừa đòi hỏi mở rộng không gian tự
do, vừa phải gắn với yêu cầu thượng tôn pháp luật và bảo vệ an ninh, trật tự.
Liên quan đến hai nội dung nổi bật mà trong bản báo cáo đề cập tới đó là tự do
internet và tự do tôn giáo ở Việt Nam, báo cáo đã đưa ra những đánh giá không
phản ánh đúng tình hình thực tế. Như vấn đề tự do internet, Việt Nam lựa chọn
con đường “mở có trách nhiệm”: theo đó mở rộng truy cập, kỹ năng số và dịch vụ
số cùng với việc thiết lập rào chắn pháp lý trước tội phạm công nghệ cao, lừa đảo
xuyên biên giới, xâm phạm trẻ em, kích động thù hằn, khủng bố mạng. Luật An
ninh mạng và Nghị định số 13/2023/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 17/4/2023 về
bảo vệ dữ liệu cá nhân 2023 là thí dụ điển hình về nỗ lực tìm điểm cân bằng giữa
quyền riêng tư, tự do biểu đạt và an ninh cộng đồng. Tại Liên minh châu Âu hay
các nền dân chủ phát triển cũng đang xử lý bài toán này bằng những bộ khung như
GDPR (Luật bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu mới của châu Âu), DSA (Đạo luật Dịch
vụ Kỹ thuật số), v.v. Báo cáo cũng bỏ qua những nỗ lực của Việt Nam trong việc
chuyển đổi số, phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số đến năm
2030.
Với những chính sách kịp thời, đúng đắn,
Việt Nam trở thành điểm sáng trong khu vực về chính phủ số và hạ tầng. Việc người
dân có thể chủ động đăng ký kinh doanh trực tuyến, khám chữa bệnh bảo hiểm y tế
dùng căn cước công dân, hay cổng dịch vụ công tích hợp… cho thấy internet ở Việt
Nam không chỉ là “không gian biểu đạt ý kiến” (năm 2024 Việt Nam có hơn 72 triệu
người sử dụng mạng xã hội, chiếm khoảng 73% dân số) mà còn là hạ tầng thực thi
quyền cơ bản của công dân, mang lại điều kiện sống ngày càng dân chủ, văn minh
hơn.
Trong lĩnh vực tôn giáo, năm 2024, diễn
ra nhiều hoạt động tôn giáo sôi nổi như: trao Quyết định công nhận tổ chức tôn
giáo cho Hội thánh Tin Lành Liên hiệp Truyền giáo Việt Nam (tháng 4); Đại lễ Phật
đản 2024 (tháng 5); ngày 13/6/2024 Chủ tịch nước Tô Lâm gặp mặt Đoàn đại biểu
các chức sắc, lãnh đạo các tổ chức tôn giáo; Đại hội đồng Giáo phẩm Hội thánh
Tin Lành Việt Nam (miền nam) lần thứ 11 (tháng 7); Đại hội đồng lần thứ IV Giáo
hội Phúc âm Ngũ tuần Việt Nam, Đại lễ kỷ niệm 100 năm ngày hoằng khai Đại đạo
Tam kỳ Phổ độ (tháng 11), v.v.
Tính
đến tháng 8/2025, cả nước có 95% dân số theo tín ngưỡng, tôn giáo; 43 tổ chức
thuộc 16 tôn giáo được công nhận và cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động với
trên 27,7 triệu tín đồ. Cùng với Hiến pháp, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 và
các nghị định hướng dẫn tạo khung pháp lý vững chắc và thiết lập cơ chế minh bạch
để thực thi quyền tự do tôn giáo, gắn với mục tiêu đoàn kết dân tộc và phát triển
đất nước.
Việt Nam đã tham gia phần lớn các điều ước
quốc tế cốt lõi về quyền con người của Liên hợp quốc, bao gồm: Công ước ICCPR về
quyền dân sự, chính trị; ICESCR về quyền kinh tế, xã hội, văn hóa; CEDAW về xóa
bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ; CRC về quyền trẻ em; CERD về
xóa bỏ phân biệt chủng tộc; CAT về chống tra tấn; CRPD về quyền của người khuyết
tật… Từ đây thể hiện sự nhất quán của Việt Nam trong việc thực hiện nghiêm túc
các tiêu chuẩn phổ quát của quốc tế và kiên trì mục tiêu phát triển bao trùm,
toàn diện về quyền con người.
Cần nhấn mạnh rằng, năm 2023, Việt Nam
và Mỹ nâng cấp quan hệ lên “Đối tác chiến lược toàn diện” vì hòa bình, hợp tác
và phát triển bền vững. Tại Tuyên bố chung tái khẳng định các nguyên tắc cơ bản
đã được hai bên thống nhất khi xác lập quan hệ Đối tác toàn diện từ năm 2013,
đó là tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế, tôn trọng thể chế
chính trị, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau.
Trên cơ sở đó, nhân quyền cần được xem
là lĩnh vực tăng cường hiểu biết lẫn nhau. Việt Nam luôn bày tỏ thiện chí đón
các đoàn, các tổ chức quốc tế tới tìm hiểu thực tế tại Việt Nam, đồng thời sẵn
sàng trao đổi thẳng thắn với Mỹ về những khác biệt trên tinh thần xây dựng, qua
đó góp phần củng cố lòng tin, làm giàu thêm sự hiểu biết. Những đánh giá không
chính xác thiếu khách quan về Việt Nam trong báo cáo tình hình nhân quyền thường
niên của Bộ Ngoại giao Mỹ rất cần được điều chỉnh trong những năm tới vì lợi
ích của người dân hai nước và vì tương lai phát triển bền vững của mỗi quốc
gia./.
(Trích nguồn: nhandan.vn)