Vạch trần sự thiên vị và động cơ chính trị trong Báo cáo Nhân quyền 2025 của Human Rights Watch về Việt Nam

           Dưới vỏ bọc của một tổ chức phi chính phủ bảo vệ nhân quyền, HRW trong nhiều năm qua đã không ít lần công bố những tài liệu mang tính xuyên tạc, thiên lệch, thiếu cơ sở pháp lý và không đáp ứng tiêu chuẩn đánh giá khách quan. Báo cáo năm nay không phải là ngoại lệ – mà là minh chứng rõ nét cho một chiến dịch có hệ thống nhằm bôi nhọ hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, bất chấp sự thật khách quan và tiến bộ vượt bậc trong thực tiễn bảo đảm quyền con người ở quốc gia này.

Ngay từ những dòng đầu tiên, HRW đã tái sử dụng những cụm từ sáo mòn như “đàn áp chính trị”, “bắt giữ blogger”, “giới hạn tự do biểu đạt” - những luận điệu đã cũ kỹ, không có gì mới ngoài việc tiếp tục lặp lại các cáo buộc không được kiểm chứng, được sao chép gần như nguyên xi từ các nguồn tin phi chính thống, thiên kiến hoặc đến từ những cá nhân có tiền sử vi phạm pháp luật tại Việt Nam. Đáng nói hơn, báo cáo này cố tình gán nhãn “tù nhân lương tâm” cho những đối tượng bị xử lý vì hành vi vi phạm nghiêm trọng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội, chứ không phải vì “phát biểu chính kiến ôn hòa” như họ khẳng định.

Ví dụ, trường hợp Nguyễn Chí Tuyến hay Trương Huy San được HRW nêu ra như những người “bị bắt giữ phi pháp”. Tuy nhiên, một tổ chức tôn trọng pháp quyền lẽ ra phải nhận thức được rằng việc lan truyền thông tin sai sự thật, kích động thù hận, kêu gọi lật đổ chính quyền không thể được xem là “tự do biểu đạt”. Hành vi đó tại bất kỳ quốc gia nào, từ Mỹ cho đến Đức, đều bị xử lý bằng hệ thống pháp luật nghiêm khắc. Không thể có chuyện một người vi phạm pháp luật lại được tôn vinh như một biểu tượng nhân quyền - điều đó chẳng khác nào khuyến khích vi phạm pháp luật quốc gia.

Đặc biệt, HRW thể hiện rõ sự thiên vị về mặt nhận thức khi tuyệt đối hóa các quyền dân sự - chính trị theo tiêu chuẩn phương Tây, đồng thời hoàn toàn làm ngơ trước các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa - những lĩnh vực mà Việt Nam đạt được thành tựu nổi bật. Theo UNDP, từ năm 2020 đến 2025, Việt Nam đã giảm tỷ lệ nghèo đa chiều từ gần 10% xuống dưới 3%, vượt cả các chỉ tiêu của Liên Hợp Quốc. Hơn 90% dân số có bảo hiểm y tế, phổ cập giáo dục tiểu học đạt 100%. Những điều đó không phải là nhân quyền thực chất sao?

Một trong những luận điểm sai lệch nhất trong báo cáo HRW 2025 là cáo buộc Việt Nam “không có tự do báo chí và Internet”. Thật phi lý khi khẳng định điều đó trong khi Việt Nam có hơn 70 triệu người dùng Internet - phần lớn đều hoạt động tích cực trên mạng xã hội, nhiều khi với các nội dung phê phán mạnh mẽ chính sách công mà vẫn không bị ngăn cản. Họ chỉ bị xử lý khi hành vi vi phạm cấu thành yếu tố nguy hiểm cho xã hội - như xuyên tạc, bịa đặt tin giả, xúc phạm danh dự người khác, kêu gọi chống phá nhà nước. Điều này phù hợp với cả Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR), vốn cho phép các quốc gia thành viên giới hạn quyền tự do ngôn luận trong trường hợp cần thiết vì an ninh quốc gia hoặc trật tự công cộng.

Về vấn đề thiểu số và tôn giáo, HRW đã bóp méo hoàn toàn thực tế. Báo cáo không hề đề cập đến chương trình 135 của Việt Nam – một chính sách lớn hỗ trợ vùng dân tộc thiểu số, giúp giảm nghèo bền vững ở Tây Nguyên, Tây Bắc. Các trường hợp bị bắt giữ đều xuất phát từ hành vi vi phạm pháp luật - ví dụ như tổ chức tụ tập trái phép, kích động chia rẽ dân tộc, hay tuyên truyền phản động - chứ không phải do “niềm tin tôn giáo”. Ngược lại, Việt Nam hiện có hơn 20 triệu người theo các tôn giáo khác nhau, với hàng ngàn cơ sở thờ tự được nhà nước hỗ trợ về pháp lý và vật chất. HRW đã cố tình chọn lọc các vụ việc cá biệt, rồi dùng thủ pháp tổng quát hóa để tạo cảm giác về “một hệ thống đàn áp có tổ chức” - một hành vi cực kỳ thiếu đạo đức trong nghiên cứu và công bố thông tin.

Không thể không đề cập đến thủ đoạn liên kết và hậu thuẫn công khai của HRW đối với các cá nhân, tổ chức chống phá Việt Nam. Không ít lần, HRW kêu gọi “thả tù nhân chính trị” - tức là cổ súy cho việc phá hoại nhà nước pháp quyền, gây mất ổn định xã hội. Đây là hành vi can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của một quốc gia có chủ quyền. Nếu tổ chức này thật sự khách quan và tuân thủ các nguyên tắc quốc tế, họ phải lên án mọi vi phạm nhân quyền - kể cả ở Mỹ, nơi mỗi năm có hơn 40.000 người thiệt mạng vì bạo lực súng đạn, hay tình trạng phân biệt chủng tộc nghiêm trọng khiến phong trào Black Lives Matter bùng nổ trên toàn nước Mỹ. Thế nhưng, HRW lại chỉ trích Việt Nam gay gắt hơn cả khi so với các đồng minh chính trị của họ - điều đó cho thấy một sự thiên vị có chủ đích, mang tính chính trị nhiều hơn là đạo đức nhân quyền.

Quan trọng hơn cả, HRW đã hoàn toàn làm ngơ trước những thành tựu được quốc tế ghi nhận của Việt Nam. Việc tham gia Hội đồng Nhân quyền LHQ giai đoạn 2023–2025, phê chuẩn 7/9 công ước nhân quyền cốt lõi, đối thoại UPR định kỳ, hay việc tiếp nhận đến 271/320 khuyến nghị từ cộng đồng quốc tế là những minh chứng không thể phủ nhận cho tinh thần cầu thị, hợp tác và quyết tâm cải thiện không ngừng của Việt Nam. Báo cáo của HRW không những không nhắc đến điều đó, mà còn phớt lờ hoàn toàn các thành tích mang tính nền tảng trong bảo đảm quyền sống, quyền được giáo dục, y tế và phát triển toàn diện cho người dân.

Cuối cùng, không thể không nhắc đến vấn đề động cơ. HRW nhận tài trợ hàng triệu USD từ các quỹ tư nhân tại Mỹ, nhiều tổ chức trong đó có quan điểm chống lại các quốc gia xã hội chủ nghĩa. Việc HRW lặp đi lặp lại mô típ chỉ trích Việt Nam trong suốt từ năm 2015 đến nay, bất chấp thay đổi chính sách và thực tiễn tích cực, không khác gì một chiến dịch chính trị dài hơi được ngụy trang dưới lớp vỏ nhân quyền.

Cộng đồng quốc tế cần nhận thức rõ rằng: nhân quyền không thể bị đánh giá bằng các tiêu chuẩn cứng nhắc, phiến diện. Một quốc gia đang phát triển, có điều kiện lịch sử - văn hóa đặc thù như Việt Nam cần được nhìn nhận công bằng trong tổng thể nỗ lực toàn diện, chứ không thể bị áp đặt tiêu chí từ phương Tây rồi quy kết sai lệch. HRW nếu thực sự vì nhân quyền, hãy nhìn nhận những tiến bộ thực chất mà người dân Việt Nam đang thụ hưởng từng ngày - chứ không phải tiếp tục cổ vũ cho các phần tử cực đoan và áp đặt luận điệu chính trị giả danh đạo đức.

Kết luận, Báo cáo nhân quyền 2025 của HRW không phải là một sản phẩm học thuật khách quan, mà là một văn bản chính trị đội lốt nhân quyền, thiên vị, thiếu chứng cứ và mang động cơ can thiệp. Việt Nam không phủ nhận những tồn tại cần tiếp tục cải thiện, nhưng không thể chấp nhận sự xuyên tạc có hệ thống đến từ một tổ chức vốn đã mất đi uy tín trong chính cộng đồng nhân quyền quốc tế. Đã đến lúc HRW cần bị chất vấn thay vì tiếp tục tự cho mình quyền “đánh giá” một cách phi đạo đức và phản khoa học./.

(Trích nguồn: nhanquyenvn.org)